Phiên âm: Quất tụng

 

Hậu hoàng gia thụ, Quất lai phục hề.

Thụ mệnh bất thiên, Sinh Nam quốc hề.

Thâm cố nan tỷ, Cánh nhất chí hề.

Lục diệp tố vinh, Phân kỳ khả hỷ hề.

Tằng chi diêm cúc, Hoàn quả đoàn hề.

Thanh hoàng tạp nữu, Văn chương lạn hề.

Tinh sắc nội bạch, Loại khả nhiệm hề.

Phân uẩn nghi tu, Khóa nhi bất xú hề.

Ta nhĩ ấu chí, Hữu dĩ dị hề.

Độc lập bất thiên, Khởi bất khả hỷ hề.

Thâm cố nan tỷ, Khoách kỳ vô cầu hề.

Tô thế độc lập, Hoành nhi bất lưu hề,

Bế tâm tự thận, Chung bất thất quá hề.

Bỉnh đức vô tư, Tham thiên địa hề

Nguyện tuế tịnh tạ, Dữ trường hữu hề.

Thục ly bất dâm, Ngạnh kỳ hữu lý hề.

Niên tuế tuy thiếu, Khả sư trưởng hề.

Hạnh tỷ Bá Di, Trí dĩ vi tượng hề.

 

Dịch nghĩa:

CA TỤNG QUÝT

 

Cây tốt của đất trời,

Quýt đã quen thủy thổ a,

Chịu mệnh mà chẳng dời,

Sinh ở nước Nam a.

Sâu vững khó dời,

Chuyên một chí a.

Lá xanh hoa trắng,

Tươi khá mừng a.

Cành rậm gai nhọn,

Quả tròn xoay a.

Xanh vàng lẫn nhau,

Màu vẻ sáng a,

Sắc tinh lòng trắng.

Đại loại có thể dùng a.

Xinh xắn như trau dồi,

Đẹp mà chẳng xấu a,

Ôi! mày còn trẻ,

Mà có chí lạ a.

Độc lập chẳng rời,

Há chẳng khá mừng a!

Sâu vững khó dời,

Chẳng cần gì cả a.

Tính đời độc lập,

Mà không theo đòi a.

Lòng tự thận trọng,

Rốt chẳng lầm lỗi a.

Giữ đức không riêng,

Tham cùng trời đất a.

Nguyện đến tuổi cùng tàn tạ,

Cùng nhau bè bạn dài a.

Dù ly biệt cũng không bừa bãi,

Cứng thẳng giữ lý a,

Tuổi tác tuy ít,

Mà khá làm thầy làm trưởng a,

Hạnh so Bá Di,

Lấy làm gương a.

 

Dịch thơ:

CA NGỢI CÂY QUÝT

 

Quýt trời cưng a,

Đã quen thủy thổ.

Sinh phương Nam a,

Chịu mệnh chẳng bỏ.

Vững vàng không đổi a,

Một tiết bền.

Lá xanh hoa trắng a,

Khá vui tin.

Cành rậm gai nhọn a,

Quả tròn xoáy.

Xanh vàng xen lẫn a,

Tươi biết mấy!

Lòng trắng sắc tinh a,

Khá trọng dùng.

Xinh xắn như trau a,

Đẹp vô cùng!

Ôi! tuổi trẻ trung a,

Mà có chí lạ.

Độc lập chẳng nao a,

Há không hả dạ!

Vừng vàng không đổi a,

Tuyệt chẳng cần gì.

Kín lòng thận trọng a,

Rốt không lầm lỗi.

Giữ đức không thiên a,

Đất trời cùng phối.

Hết mùa cùng héo a,

Làm bạn lâu dài.

Không nao núng a,

Vì lý tưởng hoài.

Tuổi dù còn trẻ a,

Làm thầy vẫn sõi.

Nguyện sánh Bá Di a,

Treo gương chói lọi.

 

Trích từ Cửu chương – Khuất Nguyên

Chú thích:

1.Bài thơ trên là tác phẩm lúc còn trẻ của Khuất Nguyên. Quất Tụng là lời ca ngợi giống Quất có nhiều ở đất Sở. Trong con mắt nhà thơ, cây Quất trong thiên nhiên không những có vẻ bề ngoài tươi tốt, hoa sai quả lớn mà còn có vẻ đẹp nội tại, có thể làm tấm gương cho người ta bắt chước.

Trước tiên nhà thơ miêu tả sinh động vẻ bề ngoài của cây Quất, tiếp đó nhân cách hóa hình tượng cây Quất, ca tụng phẩm chất nội tại hoàn mỹ của nó biểu đạt chí hướng và hoài bão cao thượng của nhà thơ, để lại tấm gương cho thế hệ sau noi theo.

Bài thơ này trích từ Sở Từ tập chú quyển 4. nhà xuất bản Văn học nhân dân chụp Tổng bản

2.Hậu: hậu thổ. Hoàng: hoàng thiên, một cách gọi kính trọng của người xưa đối với Đất và Trời

3.Thục: thích ứng, làm quen với.

Hai câu trên miêu tả cây quất vốn là một loại cây tốt do trời đất sinh ra, nên thích hợp với thủy thổ nước Sở và sinh trưởng lâu đời ờ đất Sở

4.Thụ mệnh: chịu mệnh trời.

Bất thiên: không chuyển dời, truyền thuyết nói rằng: giống quất đem trồng phía bắc sông Hoài trở lên thì bị biến chất, quất ngọt thành quất chua.

5.Nam quốc: phương Nam.

Hai câu trên nói giống quất này do ý trời không thể đem trồng ở nơi khác, chỉ có thể sinh trưởng tốt tươi và giữ nguyên bản chất của mình trên vùng đất Sở mà thôi. Đây là tấm lòng yêu quê hương tha thiết của nhà thơ.

6. Thâm cố: thâm căn cố đế.
7. Nhất chí: một lòng một dạ.
8. Tổ vinh: hoa trắng.