Khuất Nguyên 屈原 (khoảng 340-278 TCN), tên là Bình, tự là Nguyên, người nước Sở thời Chiến quốc. Ông vốn là một quý tộc nước Sở với nhiều ước vọng về chính trị, nhưng gặp nhiều trắc trở trên con đường quan lộ, lại chứng kiến cảnh quốc gia lâm vào cảnh suy tàn mà bất lực. Khuất Nguyên có thể nói là nhà thơ vĩ đại nhất của Trung Quốc cổ đại. Thơ của ông đã trở thành chuẩn mực cho thơ cổ phong Trung Quốc.

Việc dịch thơ Khuất Nguyên gặp khá nhiều khó khăn do tác phẩm của ông được viết bằng Sở ngữ nên rất khó đoán được nghĩa gốc.

Chúng tôi xin được giới thiệu những bài hay nhất trong chùm Cửu ca của Khuất Nguyên đã được dịch. Đây là những bài thơ được sử dụng trong tế tự.

---

ĐÔNG HOÀNG THÁI NHẤT

Cát nhật hề thìn lương,
Mục tương du hề thượng hoàng.
Phủ trường kiếm hề ngọc nhị,
Cầu thương minh hề lâm lang.
Dao tịch hề ngọc chấn,
Hạp tương bả hề quỳnh phương.
Huệ hào chưng hề lan tạ,
Điện quế tửu hề tiêu tương.
Dương phu hề phụ cổ,
Sơ hoãn tiết hề an ca,
Trần vu sắt hề hạo xướng.
Linh yển kiển hề giảo phục,
Phương phi phi hề mãn đường.
Ngũ âm phân hề phồn hội,
Quân hân hân hề lạc khang.

Bản dịch của Đào Duy Anh:

Gió lành chừ ngày tốt
Hớn hở chừ đón ngài
Vỗ gươm dài chừ cán đeo ngọc
Ngọc lanh canh chừ ánh sáng ngời
Chiếu cỏ dao chừ trấn bằng ngọc
Sao chẳng cầm chừ cành quỳnh tươi
Bọc huệ chừ đổ nấu
Lót lan chừ mâm xôi
Rượu quế chừ dâng cúng
Rung trống chừ múa dùi
Khoan nhịp chừ dịu hát
Khèn đàn chừ hoà vui
Bóng mặc đẹp chừ múa dẻo
Hương đầy nhà chừ phơi phơi
Năm cung bậc chừ hợp điệu
Ngài hân hoan chừ tươi cười

 

VÂN TRUNG QUÂN

Dục lan thang hề mộc phương,
Hoa thái y hề nhược anh.
Linh liên quyền hề ký lưu,
Lạn chiêu chiêu hề vị ương.
Kiển tương đạm hề thọ cung,
Dữ nhật nguyệt hề tề quang.
Long giá hề đế phục,
Liêu ngao du hề chu chương.

Linh hoàng hoàng hề ký giáng,
Tiêu viễn cử hề vân trung.
Lãm Ký Châu hề hữu dư,
Hoành tứ hải hề yên cùng.

Tư phu quân hề thái tức,
Cực lao tâm hề sung sung.

Bản dịch của Đào Duy Anh

Tắm thang lan a gội hương
Mặc tươi sáng a y thường
Bóng uốn lượn a đã đến
Sáng rực rỡ a vô cương
Bèn yên vui a nhà tẩm
Cùng nhật nguyệt a đồng quang
Áo ngũ sắc a ngồi long giá
Bay chu du a khắp bốn phương

Ngài huy hoàng a đã giáng
Bỗng vụt lên a lưng chừng
Xem Ký Châu a chưa đủ
Dạo bốn biển a khôn xong

Tưởng nhớ ngài a than thở
Lòng thổn thức a phập phồng

 

ĐÔNG QUÂN

Thôn tương xuất hề đông phương,
Chiếu ngô hạm hề phù tang;
Phủ dư mã hề an khu,
Dạ hạo hạo hề ký minh;
Giá long chu hề thừa lôi,
Tải vân kỳ hề uỷ xà;
Trường thái tức hề tương thượng,
Tâm đê hồi hề cố hoài;
Khương thanh sắc hề ngu nhân,
Quan giả đạm hề vong quy;

Hằng sắt hề giao cổ,
Tiêu chung hề dao vi;
Minh trì hề xuy vu,
Tư linh bảo hề hiền khoa;
Tuyên phi hề thuý tằng,
Triển thi hề hội vũ;
Ưng luật hề hợp tiết,
Linh chi lai hề tệ nhật;

Thanh vân y hề bạch nghê thường,
Cử trường thỉ hề xạ Thiên Lang;
Thao dư hồ hề phản luân giáng,
Viện Bắc Đẩu hề chước quế tương;
Soạn dư bí hề cao đà tường,
Diểu minh minh hề dĩ đông hành.

Bài này để tụng khi tế mặt trời.

Bản dịch của Đào Duy Anh

Hửng sắp lên a ở phương đông
Soi lan can ta a cây phù tang
Ta thắng ngựa a đi đâu nhỉ?
Đêm dần dần a đã sáng choang
Cỡi xe rồng a sấm vang
Chở cờ mây a lượn phới
Than thở dài a lên xe
Lòng bồi hồi a ngoái lại
Tiếng hay cùng a sắc đẹp
Người xem vui a mải quên

Gảy đàn a đánh trống
Lay giá a chuông rền
Rúc sáo a thổi kèn
Nghĩ bóng a xinh đẹp
Nhẹ nhõm a thuý bay
Hát lên a múa nhịp
Cung thương a hợp điệu
Ngài tới a huy hoàng

Áo mây xanh a xiêm ráng bạc
Phóng tên dài a bắn Thiên Lang
Cầm Bắc Đẩu a rót rượu nồng
Dóng dây cương a ta cao tuổi
Trời mịt mù a trở lại đông

 

SƠN QUỶ

Nhược hữu nhân hề sơn chi a,
Bị bệ lệ hề đới nữ la.
Ký hàm thê hề hựu nghi tiếu,
Tử mộ dư hề thiện yểu điệu.
Thừa xích báo hề tòng văn ly,
Tân di xa hề kết quế kỳ.
Bị thạch lan hề đới đỗ hành,
Chiết phương hinh hề di sở tư.
Dư xứ u hoàng hề chung bất kiến thiên,
Lộ hiểm nan hề độc hậu lai.
Biểu độc lập hề sơn chi thượng,
Vân dung dung hề nhi tại hạ.
Diểu minh minh hề khương trú hối,
Đông phong phiêu hề thần linh vũ.
Lưu linh tu hề đảm vong quy,
Tuế ký yến hề thục hoa dư?
Thái tam tú hề ư sơn gian,
Thạch lỗi lỗi hề cát mạn mạn.
Oán công tử hề trướng vong quy,
Quân tư ngã hề bất đắc nhàn.
Sơn trung nhân hề phương đỗ nhược,
Ẩm thạch tuyền hề âm tùng bách.
Quân tư ngã hề nhiên nghi tác.
Lôi điền điền hề vũ minh minh,
Viên thu thu hề hựu dạ minh.
Phong táp táp hề mộc tiêu tiêu,
Tư công tử hề đồ ly ưu.

Bản dịch Phạm Thị Hảo

Dường như có người trên góc núi
Khoác cỏ thơm, lưng thắt dây tơ
Mắt ngóng nhìn, cười mỉm như mơ
Dáng thiết tha, dịu dàng, xinh đẹp
Xe tân di dùng báo đỏ kéo
Cờ ngọc quế dắt chồn hoa theo
Mui xe lan buộc đai đỗ hạnh
Tìm hoa thơm hái tặng bạn tình
Chốn thâm sâu, trời mây chẳng thấy
Đường gập ghềnh, ta tới trễ chăng?
Đứng lặng một mình nơi đầu núi
Phía bên kia, mây kéo giăng hàng
Ban ngày mà âm u mù mịt
Gió đông táp, mưa rơi nặng hạt
Ngóng đợi chàng, quên cả chuyện về
Hồng nhan tàn, tươi lại được sao?
Hái linh chi bên bờ khe suối
Đá lởm chởm, rậm rì cây cối
Oán bạn lòng quên cả chuyện về
Chàng nhớ ta nhưng chẳng rảnh chăng?
Người trong núi khác nào cỏ thơm
Ăn bóng tùng, uống nước suối trong
Lòng nhớ chàng, một mình lặng lẽ
Phải vì chàng nghi hoặc ta chăng?
Tiếng sấm rền, mưa mù u ám
Vượn hú đêm, não nuột tiếng kêu
Gió rì rào, lá cây xào xạc
Nhớ bạn lòng, luống những bi thương

 

QUỐC THƯƠNG

Thao ngô qua hề bị tê giáp,
Xa thác cốc hề đoản binh tiếp.
Tinh tế nhật hề địch nhược vân,
Thi giao truỵ hề sĩ tranh tiên.
Lăng dư trận hề liệp dư hàng,
Tả tham ế hề hữu nhận thương.
Mai lưỡng luân hề trập tứ mã,
Viện ngọc phu hề kích minh cổ.
Thiên thì đỗi hề uy linh nộ,
Nghiêm sát tận hề khí nguyên dã.
Xuất bất nhập hề vãng bất phản,
Bình nguyên hốt hề lộ siêu viễn.
Đới trường kiếm hề hiệp tần cung,
Thủ thân ly hề tâm bất trừng.
Thành ký dũng hề hựu dĩ vũ,
Chung cương cường hề bất khả lăng.
Thân ký tử hề thần dĩ linh,
Hồn phách nghị hề vi quỷ hùng.

Bản dịch của  Nguyễn Đức Vân

Khiên nắm vững da tê mặc áo
Xe tung hoành gươm giáo chạm tay
Cờ rợp bóng, giặc như mây
Quân giành lên trước, tên bay rào rào
Vượt hàng ngũ ào ào xông miết
Ngựa hai bên một chết một thương
Nắm dùi đánh trống ầm vang
Xe chôn hai bánh, ngựa ràng bốn con
Trời ảm đạm mây dồn gió giục
Rợn rùng ghê quỷ khóc thần gào
Đầy đồng xác chết chồng cao
Giết phăng không sót mống nào được tha
Bao chiến sĩ có ra không lại
Chốn sa trường vòi vọi xa xôi
Cắp cung lớn, vác gươm dài
Đầu dù lìa xác không rời lòng son
Đã hùng mạnh lại còn oai vệ
Tính cương cường ai dễ khinh mà
Chết rồi thân vẫn không nhoà
Phách hồn rắn rỏi làm ma anh hùng